Ζαχαρίας Αινιάν
Του Γιώργου Καλλιώρα
Οι Αινιάνες υπήρξαν μια από τις πνευματικότερες
οικογένειες της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος. Η πνευματική ιστορία των Αινιάνων ξεκίνησε από την εποχή που στην
πατρίδα μας τα πάντα τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Οι Αινιάνες
σαν οικογένεια δεν ήταν γόνοι καμιάς μεγάλης Βυζαντινής οικογένειας, αλλά ούτε
έφεραν τίτλους ευγενείας. Ήταν μια φτωχή αγροτική οικογένεια από το ορεινό
Μαυρίλο Φθιώτιδος που η αγάπη τους για τα γράμματα και την πατρίδα τους
οδήγησαν στην δόξα και την αιωνιότητα.
Γενάρχης, της οικογενείας των Αινιάνων υπήρξε ο λόγιος Ζαχαρίας
Αινιάν ή (Παπά-Ζαχαρίας), από το Μαυρίλο Τυμφρηστού όπου γεννήθηκε γύρω στο
1750-60. Ήταν ιερέας και διδάσκαλος Πιθανολογείται ότι η καταγωγή της
οικογενείας του ήταν από το Πατρατζίκη (Υπάτη) και κατέφυγε στο Μαυρίλο
μετά τους διωγμούς των Τούρκων.
Σπούδασε στα Άγραφα και στο
Καρπενήσι σε σχολές που είχαν ιδρύσει μαθητές των Αναστασίου Γορδίου και
Ευγενίου Γιανούλη όπου πήγαινε καθημερινά με τα πόδια. Εκεί έμαθε τα πρώτα γράμματα
και τα αρχαιοελληνικά κείμενα. Ίσως για κάποιο διάστημα και σε μικρή ηλικία να
πρόλαβε και την σχόλη των Βραγιαννών (καταστράφηκε γύρω στο 1770 από τους
Τούρκους). Αργότερα σαν ιεροδιδάσκαλος δίδαξε στο Μαυρίλο και στην Υπάτη. Χειρόγραφες ιστορικές πηγές των αρχών του 18ου
αιώνα τον αναφέρουν ως «σχολαρχούντα» στην Υπάτη. Πιθανολογείται ότι ίδρυσε
σχολείο στο Μαυρίλο και ίσως την Σχολή της Υπάτης.
Η φήμη του σαν βαθύς γνώστης
της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και
των επιστημονικών δεδομένων της εποχής του με τον καιρό απλώθηκε σε όλη την
περιοχή του Τυμφρηστού και της και του Πατρατζικίου. Προσπάθησε με ζήλο και σκληρό
προσωπικό αγώνα για την αναμόρφωση της νέας γενιάς των Ελλήνων σε όλη την
περιοχή του Πατρατζικίου και του Τυμφρηστού. Οι φιλοσοφικές θέσεις του Ζαχαρία Αινιάνος είναι
βαθιά επηρεασμένες από την αρχαία ελληνική γραμματεία και αυτές φαίνονται από
τα κείμενα του που θα διαβάσουμε παρακάτω αλλά και σε κείμενο του γιου του
Γεωργίου Αινιάνος που αναφέρει την εκτίμηση που είχε ο πατέρας του στο έργο
«Λογική» του Ευγενίου Βούλγαρη, το οποίο τον έφερε σε επικοινωνία με τις ιδέες
το ευρωπαϊκού διαφωτισμού.
Μαζί με τα πνευματικά του ενδιαφέροντα
ο Ζαχαρίας Αινιάν είχε και στιχουργικές ικανότητες, όπως φαίνεται από το επίγραμμα
που έγραψε για τον τάφο του προεστού της Υπάτης Χατζηχρήστου Αναγνώστου Οικονόμου,
από το Μαυρίλο.
Ορας με ώδε κείμενον λίθον ξένε
Οράς με θνατέ μήκος, εύρος ως μέγα
Ισθ’ ως κέκευθα νέρδεν ‘ανδρα ως μέγα
Λίθε ξένω γε όντι, είπε μοι τίνα (;)
τον Χατζή, ξένε, Χρήστον τον Οικονόμου
άρχοντ’ άριστον της Νέας Πάτρας ξύνες
Επίσης αναφέρεται ότι εκφώνησε τον επικήδειο λόγο στο θάνατο του Διονυσίου του Λαρισαίου, επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων, το 1797 στο Καρπενήσι.
Οράς με θνατέ μήκος, εύρος ως μέγα
Ισθ’ ως κέκευθα νέρδεν ‘ανδρα ως μέγα
Λίθε ξένω γε όντι, είπε μοι τίνα (;)
τον Χατζή, ξένε, Χρήστον τον Οικονόμου
άρχοντ’ άριστον της Νέας Πάτρας ξύνες
Επίσης αναφέρεται ότι εκφώνησε τον επικήδειο λόγο στο θάνατο του Διονυσίου του Λαρισαίου, επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων, το 1797 στο Καρπενήσι.
Παντρεύτηκε και απέκτησε τέσσερα παιδιά: τον Γεώργιο, την Δέσπω, και τον
Δημήτριο, και τον Χριστόδουλο. Πολλοί ερευνητές αναφέρουν ότι είχε άλλον έναν
γιο τον Κωνσταντίνο μια άποψη την οποία διαψεύδει κατηγορηματικά ο απόγονος του
και Διευθυντής του εθνικού και ιστορικού μουσείου της Ελλάδος Ιωάννης Κ.
Μαζαράκης Αινιάν. Ο Κύριος Ι. Μαζαράκης Αινιάν τονίζει επίσης ότι το αρχικό όνομα της οικογενείας έχει χαθεί..
Συνεχίζοντας ο Ιωάννης Μαζαράκης Αινιάν τονίζει ιδιαίτερα ότι τα ονόματα Αναγνώστου, ή Αναγνωστόπουλος ή Οικονόμου ήταν ψευδώνυμα τα οποία χρησιμοποιούσε ο Παπά-Ζαχαρίας στην Κωνσταντινούπολη την εποχή που ήταν φιλικός για να μην τον εντοπίσουν οι Τούρκοι.
Το εκπαιδευτικό έργο του Ζαχαρία Αινιάνος στην περιοχή της Υπάτης διακόπηκε όταν προσκλήθηκε και πήγε μαζί με την οικογένεια του στην Κωνσταντινούπολη να διδάξει στην σχολή των Θεραπειών.
Το σπίτι των Αινιάνων ήταν στα Θεραπειά εκεί, Παπαζαχαρίας εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος. Στην Κωνσταντινούπολη συμπλήρωσε την μόρφωση του και το 1806 ανέλαβε διευθυντής της σχολής του Γένους στα Θεραπειά.
Το σπίτι των Αινιάνων στα Θεραπειά είχε μετατραπεί σε σημείο συνάντησης των φιλικών .
Σύμφωνα με τον Γούδα, ο Ζαχαρίας μυήθηκε από τον Ιωάννη Πολυχρονιάδη έμπορο από την Κωνσταντινούπολη, καταγόμενο από το Σκαμνέλι του Ζαγορίου (ο οποίος με τη σειρά του είχε κατηχηθεί στις 22 Ιουλίου 1818 από τον Πεντεδέκα).
Αυτή την άποψη την διαψεύδει για μια άλλη φορά ο απόγονος του Ιωάννης Μαζαράκης Αινιάν και γράφει ότι ο Ζαχαρίας σαν ιερωμένος αρνήθηκε να πάρει τον όρκο των φιλικών.
Σύμφωνα με τον Γουδή, το 1817 ο Ζαχαρίας παραχώρησε ένα δωμάτιο του σπιτιού του στον Γρηγόριο Δίκαιο ο οποίος κατοικούσε δωρεάν και διδασκόταν στη σχολή.
Στις 21 Ιουνίου 1818 ο Αναγνωσταράς μύησε τον Γρηγόριο Δικαίο, ο οποίος την επόμενη ημέρα μύησε με τη σειρά του τον Χριστόδουλο Αινιάνα, ετών 25 τότε. Επίσης στο σπίτι των Αινιάνων φιλοξενήθηκαν οι ηγέτες της φιλικής Εταιρίας Ξάνθος , Σκουφάς, Αναγνωστόπουλος, Περραιβός, Αναγνωσταράς, κ.α.
Στη συνέχεια ο Δικαίος έκανε το σπίτι των Αινιάνων τόπο συγκέντρωσης των μελλών της φιλικής Εταιρείας και συγκεντρώνονταν εκεί μια φορά την εβδομάδα, δήθεν για διασκέδαση. Ο σκοπός τούς φυσικά ήταν η διευθέτηση των πεπραγμένων της Εταιρείας. Σύμφωνα με τον Γούδα ο Μουρούζης άκουσε με ευχαρίστηση τα της Εταιρείας, αλλά δε θέλησε να ορκιστεί, παρόλο που προστάτευε τα μέλη της Εταιρείας.
Οι Φιλικοί ήλπιζαν μέσω των Αινιάνων να μυήσουν τους Φαναριώτες, σχέδιο που ανέστειλε ο θάνατος του Σκουφά στις 31 Ιουλίου 1818.
Ο Ζαχαρίας συνέταξε ένα σπουδαίο επιτύμβιο στιχούργημα για τον θάνατο του Σκουφά με έντονη αναφορά στην ιδεολογία της ελληνικής αρχαιότητας ,παρά το γεγονός ότι ως ιερέας ήταν υπό την κηδεμονία του Πατριαρχείου που αντιπαθούσε τις αρχαίες ελληνικές ιδέες, σύμβολα και ονόματα.
Το στιχούργημα του Παπαζαχαρία κυκλοφόρησε ευρέως ανάμεσα στους Φιλικούς και τους ενθουσίαζε γιατί έδινε την ενθουσιώδη εντύπωση ότι ο Σκουφάς κραύγαζε.
«Ελλάς σώζου,
φοίνικος δ' άπτου και ου κυπαρίσσου,
εγείρου δε τάχιστα».
Συνεχίζοντας ο Ιωάννης Μαζαράκης Αινιάν τονίζει ιδιαίτερα ότι τα ονόματα Αναγνώστου, ή Αναγνωστόπουλος ή Οικονόμου ήταν ψευδώνυμα τα οποία χρησιμοποιούσε ο Παπά-Ζαχαρίας στην Κωνσταντινούπολη την εποχή που ήταν φιλικός για να μην τον εντοπίσουν οι Τούρκοι.
Το εκπαιδευτικό έργο του Ζαχαρία Αινιάνος στην περιοχή της Υπάτης διακόπηκε όταν προσκλήθηκε και πήγε μαζί με την οικογένεια του στην Κωνσταντινούπολη να διδάξει στην σχολή των Θεραπειών.
Το σπίτι των Αινιάνων ήταν στα Θεραπειά εκεί, Παπαζαχαρίας εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος. Στην Κωνσταντινούπολη συμπλήρωσε την μόρφωση του και το 1806 ανέλαβε διευθυντής της σχολής του Γένους στα Θεραπειά.
Το σπίτι των Αινιάνων στα Θεραπειά είχε μετατραπεί σε σημείο συνάντησης των φιλικών .
Σύμφωνα με τον Γούδα, ο Ζαχαρίας μυήθηκε από τον Ιωάννη Πολυχρονιάδη έμπορο από την Κωνσταντινούπολη, καταγόμενο από το Σκαμνέλι του Ζαγορίου (ο οποίος με τη σειρά του είχε κατηχηθεί στις 22 Ιουλίου 1818 από τον Πεντεδέκα).
Αυτή την άποψη την διαψεύδει για μια άλλη φορά ο απόγονος του Ιωάννης Μαζαράκης Αινιάν και γράφει ότι ο Ζαχαρίας σαν ιερωμένος αρνήθηκε να πάρει τον όρκο των φιλικών.
Σύμφωνα με τον Γουδή, το 1817 ο Ζαχαρίας παραχώρησε ένα δωμάτιο του σπιτιού του στον Γρηγόριο Δίκαιο ο οποίος κατοικούσε δωρεάν και διδασκόταν στη σχολή.
Στις 21 Ιουνίου 1818 ο Αναγνωσταράς μύησε τον Γρηγόριο Δικαίο, ο οποίος την επόμενη ημέρα μύησε με τη σειρά του τον Χριστόδουλο Αινιάνα, ετών 25 τότε. Επίσης στο σπίτι των Αινιάνων φιλοξενήθηκαν οι ηγέτες της φιλικής Εταιρίας Ξάνθος , Σκουφάς, Αναγνωστόπουλος, Περραιβός, Αναγνωσταράς, κ.α.
Στη συνέχεια ο Δικαίος έκανε το σπίτι των Αινιάνων τόπο συγκέντρωσης των μελλών της φιλικής Εταιρείας και συγκεντρώνονταν εκεί μια φορά την εβδομάδα, δήθεν για διασκέδαση. Ο σκοπός τούς φυσικά ήταν η διευθέτηση των πεπραγμένων της Εταιρείας. Σύμφωνα με τον Γούδα ο Μουρούζης άκουσε με ευχαρίστηση τα της Εταιρείας, αλλά δε θέλησε να ορκιστεί, παρόλο που προστάτευε τα μέλη της Εταιρείας.
Οι Φιλικοί ήλπιζαν μέσω των Αινιάνων να μυήσουν τους Φαναριώτες, σχέδιο που ανέστειλε ο θάνατος του Σκουφά στις 31 Ιουλίου 1818.
Ο Ζαχαρίας συνέταξε ένα σπουδαίο επιτύμβιο στιχούργημα για τον θάνατο του Σκουφά με έντονη αναφορά στην ιδεολογία της ελληνικής αρχαιότητας ,παρά το γεγονός ότι ως ιερέας ήταν υπό την κηδεμονία του Πατριαρχείου που αντιπαθούσε τις αρχαίες ελληνικές ιδέες, σύμβολα και ονόματα.
Το στιχούργημα του Παπαζαχαρία κυκλοφόρησε ευρέως ανάμεσα στους Φιλικούς και τους ενθουσίαζε γιατί έδινε την ενθουσιώδη εντύπωση ότι ο Σκουφάς κραύγαζε.
«Ελλάς σώζου,
φοίνικος δ' άπτου και ου κυπαρίσσου,
εγείρου δε τάχιστα».
Όταν ο Δικαίος γύρισε από την Βλαχία το 1819
και ζούσε στην Κωνσταντινούπολη φιλοταράχως, συνελήφθη στο σπίτι των Αινιάνων και ο Δημήτριος Αινιάν κατάφερε με χρηματισμό
να τον απελευθερώσει.
Αργότερα, όταν ένας από τους επίδοξους δολοφόνους του Πασόμπεη βρέθηκε στα Θεραπειά, μπήκε στο σπίτι των Αινιάνων όπου και συνελήφθη από τους Τούρκους, μαζί του συνέλαβαν και τον παπά Ζαχαρία και θα τον εξόριζαν αν δεν επενέβαινε ο Πασόμπεης που βεβαίωσε για την αθωότητά του.
Αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης οι Τούρκοι συνέλαβαν όλους τους παραβρισκόμενους στο σπίτι των Αινιάνων, μαζί με τον Παπά Ζαχαρία και τον γιό του Χριστόδουλο. Στην συνέχεια τους εκτόπισαν και τους φυλάκισαν στην Κίο της Βιθυνίας. Κατάφεραν με δωροδοκία να ελευθερωθούν αλλά δεν τους επετράπη να απομακρυνθούν από το νησί και παρέμεναν εκεί ως αφανείς ραγιάδες.
Κατά μια άλλη άποψη μετά την εκδήλωση της επανάστασης ο Ζαχαρίας Αινιάν εγκαταλείπει την σχολή των Θεραπειών και καταφεύγει σε ένα χωριό έξω από την Κωνσταντινούπολη . Σκοπός του ήταν να φτάσει στην Ελλάδα ,όπου βρίσκονταν ήδη ο γιος του Γεώργιος . Προδίδεται όμως από κάποιον δημογέροντα και μαζί με τον γιο του Χριστόδουλο συλλαμβάνονται και φυλακίζονται.
Το 1827 ήρθε κρυφά στην Ελλάδα Εγκαταστάθηκε στην Υπάτη όπου και πέθανε το 1835.
Από τα παιδιά του, οι Γεώργιος, Δημήτριος και Χριστόδουλος πήραν μέρος και στην Ελληνική Επανάσταση άλλοι σε πολεμικές και άλλοι σε πολιτικές θέσεις στην προσωρινή διοίκηση της Ελλάδας αλλά και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Υ/Γ Η ελαιογραφία, που βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, αποτυπώνεται η μορφή του ιερέα, διδασκάλου και λόγιου Ζαχαρία Αινιάν (1750 – 1835). . Η ελαιογραφία είναι τεχνική της ζωγραφικής που χρησιμοποιεί ελαιοχρώματα και είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Διαδόθηκε κατά τον 15ο αι. και εξακολουθεί να είναι δημοφιλής στους καλλιτεχνικούς κύκλους της σύγχρονης εποχής. Ο ζωγράφος μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλά διαφορετικά έλαια στο ίδιο έργο ανάλογα με τις ειδικές χρωστικές ουσίες και τα επιθυμητά αποτελέσματα.
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526-2833
Αργότερα, όταν ένας από τους επίδοξους δολοφόνους του Πασόμπεη βρέθηκε στα Θεραπειά, μπήκε στο σπίτι των Αινιάνων όπου και συνελήφθη από τους Τούρκους, μαζί του συνέλαβαν και τον παπά Ζαχαρία και θα τον εξόριζαν αν δεν επενέβαινε ο Πασόμπεης που βεβαίωσε για την αθωότητά του.
Αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης οι Τούρκοι συνέλαβαν όλους τους παραβρισκόμενους στο σπίτι των Αινιάνων, μαζί με τον Παπά Ζαχαρία και τον γιό του Χριστόδουλο. Στην συνέχεια τους εκτόπισαν και τους φυλάκισαν στην Κίο της Βιθυνίας. Κατάφεραν με δωροδοκία να ελευθερωθούν αλλά δεν τους επετράπη να απομακρυνθούν από το νησί και παρέμεναν εκεί ως αφανείς ραγιάδες.
Κατά μια άλλη άποψη μετά την εκδήλωση της επανάστασης ο Ζαχαρίας Αινιάν εγκαταλείπει την σχολή των Θεραπειών και καταφεύγει σε ένα χωριό έξω από την Κωνσταντινούπολη . Σκοπός του ήταν να φτάσει στην Ελλάδα ,όπου βρίσκονταν ήδη ο γιος του Γεώργιος . Προδίδεται όμως από κάποιον δημογέροντα και μαζί με τον γιο του Χριστόδουλο συλλαμβάνονται και φυλακίζονται.
Το 1827 ήρθε κρυφά στην Ελλάδα Εγκαταστάθηκε στην Υπάτη όπου και πέθανε το 1835.
Από τα παιδιά του, οι Γεώργιος, Δημήτριος και Χριστόδουλος πήραν μέρος και στην Ελληνική Επανάσταση άλλοι σε πολεμικές και άλλοι σε πολιτικές θέσεις στην προσωρινή διοίκηση της Ελλάδας αλλά και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Υ/Γ Η ελαιογραφία, που βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, αποτυπώνεται η μορφή του ιερέα, διδασκάλου και λόγιου Ζαχαρία Αινιάν (1750 – 1835). . Η ελαιογραφία είναι τεχνική της ζωγραφικής που χρησιμοποιεί ελαιοχρώματα και είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Διαδόθηκε κατά τον 15ο αι. και εξακολουθεί να είναι δημοφιλής στους καλλιτεχνικούς κύκλους της σύγχρονης εποχής. Ο ζωγράφος μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλά διαφορετικά έλαια στο ίδιο έργο ανάλογα με τις ειδικές χρωστικές ουσίες και τα επιθυμητά αποτελέσματα.
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526-2833
Επιμέλεια-Ανάρτηση:
Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου